Ondanks het tech-enthousiasme belanden innovaties te vaak in de la. Doodzonde, vindt Marlies Schijven. Daarom heeft zij het onderzoeksprogramma Digital Health in Amsterdam UMC gelanceerd. ‘Digital Health moet de katalysator worden van onderzoek en zorgverslimming en de samenwerking aanjagen tussen zorg, industrie, ict en het juridische en ethische domein.’
Het gebruik van slimme apps, e-health, virtual reality (VR) en artificial intelligence (AI) neemt in razend tempo toe. Ondanks het palet aan technologische mogelijkheden benut de zorg deze onvoldoende of belanden innovaties na een enthousiaste introductie in de la. ‘Veel mensen beginnen vanuit een techoptimisme. Maar enkel enthousiasme zonder onderzoek én een goed plan voor borging van die innovatie is setting up for failure, met een teleurgestelde gebruiker en vaak een duurder kostenplaatje tot gevolg’, vertelt Marlies Schijven, chirurg in het Amsterdam UMC, hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam, NFU-programmaleider e-health, ZonMw-bestuurder en voormalig CMIO bij VWS.
Businessmodel ontbreekt
Daarnaast blijken veel goed onderzochte, werkende medische apps die door zorgprofessionals met subsidiegelden gebouwd worden, na de onderzoeksfase toch niet levensvatbaar. ‘Zorgprofessionals hebben gewoon niet de tijd of ambitie om er zelf actief de markt mee op te gaan of veel promotie voor te maken.’ Ook ontbreekt vaak een klassiek businessmodel. ‘Niet omdat de app niet goed is, maar omdat zorgverleners deze met publiek geld hebben gebouwd en daarom gratis willen blijven aanbieden. Heel nobel, maar zorginnovatie, zoals apps, kost wel geld om te onderhouden en in de lucht te houden.’ Zorgverzekeraars willen wel helpen als er bewijs is voor werkzaamheid, maar zijn daarbij ook op zoek naar een businessmodel. ‘Zij leggen winst vaak uit in traditionele termen van geldelijke besparing in plaats van de maatschappelijke winst, zoals betere zelfzorg.’ Daardoor ontstaat een shake out waarbij er goede, in de zorg gebouwde en onderzochte apps sneuvelen. ‘Terwijl er wél veel niet goed op werkzaamheid of waarde onderzochte apps voor de zorg door commerciële partijen aangeboden worden. Dat moet in deze tijd écht anders.’
Voorkom eendagsvliegen
Daarom pleit Schijven voor wetenschappelijk onderzoek dat parallel loopt aan innovaties. ‘Onderzoek naar technologie is de pivotal partner voor succes. Naast het feit dat zorgverzekeraars evidence willen zien, creëert onderzoek draagvlak in het ziekenhuis, brengt het mensen in verbinding en voorkom je eendagsvliegen.’ Als voorbeeld noemt Schijven het promotieonderzoek van Amsterdam UMC naar de implementatie van videoconsultatie binnen de chirurgisch specialistische zorg. ‘Door gedegen onderzoek naar implementatievraagstukken, kenden we de struikelblokken en voorwaarden.’ Het leidde ertoe dat het aantal videobellende afdelingen tijdens de coronacrisis in een halve maand tijd van 3 naar 83 poliklinieken steeg. ‘Die inzichten zijn vervolgens in een KNMG-richtlijn opgenomen. Zo helpt onderzoek naar een innovatie niet alleen ons eigen centrum, maar het hele veld.’
Digital Health
Om soortgelijke successen zorgbreed te bereiken, is Schijven vorig jaar mei binnen het onderzoeksinstituut Amsterdam Public Health het programma Digital Health gestart. Dit onderzoeksprogramma is volgens haar broodnodig. ‘Digital Health moet de katalysator worden van onderzoek en zorgverslimming en de samenwerking aanjagen tussen zorg, industrie, ict en het juridische en ethische domein.’ Het onderzoeksprogramma kent vijf pilaren: data science, toegepaste AI, virtual en Augmented Reality (VR en AR), Simulatie en Mobile Healthcare. ‘Zo willen we bij data science inzichten uit patiëntdata genereren om de zorg te verslimmen. Daarbij onderzoeken we ook de juridische en ethische mogelijkheden.’ Bij de onderzoekpoot toegepaste AI staat het bouwen van algoritmen, de randvoorwaarden en cruciale samenwerkingspartners centraal. ‘En denk bij VR en AR aan ondersteuning van onderwijs en de patiënt, maar ook aan het uitvoeren van operatieplanningen of het virtueel invliegen van een collega op de OK.’
Digital Health ontwikkelt, implementeert en evalueert tools voor opschaling in de curatieve en preventieve zorg. ‘Zo loopt er een promotieonderzoek naar alternatieve pijnstilling met behulp van virtual reality.’ Ook is in samenwerking met de afdeling medische ethiek een onderzoek gestart naar ethische vraagstukken bij digitale zorg. Dit jaar wordt bovendien de black box structureel onderdeel van de operatiekamers in locatie VUmc. ‘Daarvoor moet er organisatorisch veel gebeuren. Implementatieteams worden ingericht om team-debriefings te faciliteren en onderzoek te verrichten naar veilige monitoring en gebruik van OK-data.’ En er zijn apps gebouwd. ‘Zoals de stoma-app, een zelfhulpapp die nu in transfer gaat naar de Stomavereniging. Het onderzoek naar de werkzaamheid en waarde ervan is recent afgerond.’
Een andere highlight is de Enhanced Recovery After Surgery app (ERAS-app). ‘Prehabilitatie en wat je als patiënt zelf kan doen om sneller beter te worden staan daarbij centraal. Via geblindeerde fitbits weten we het beweegpatroon voor de operatie, maar ook hoe je na een operatie weer sneller herstelt.’ Dat betekent ook dat de operatiedatum die de patiënt invoert, bepaalt hoe het hersteltraject eruitziet om tot gepersonaliseerde zorg op maat te komen. ‘En qua herstel hoe tot het niveau van vóór de operatie te komen. En misschien zelfs wel ietsje beter.’
Societal Impact Award
Sinds januari 2023 is Digital Health uit de oprichtingsfase. Het programma wordt geen exclusief Amsterdams clubje. ‘Als we onszelf afschermen, doen wij onszelf en de patiënt tekort. Onze patiënt beweegt immers tussen meerdere zorgaanbieders en regio’s. Daarom zetten we in op consortiavorming en zoeken we de samenwerking met patiëntenverenigingen en de regio, waaronder Smart Health Amsterdam.’
Op 11 januari ontving Schijven voor haar inzet de Societal Impact Award 2022 van Amsterdam UMC. ‘Marlies Schijven is een boegbeeld van de digitalisering van de zorg waarbij zij het grote publiek met haar patiëntgerichte onderzoek over de drempel heeft gekregen en daarmee op zowel maatschappij als samenleving brede impact heeft’, luidt het externe juryrapport. Schijven is blij met de erkenning. ‘De award bekrachtigt het onderzoeksprogramma. Maar om écht sociale impact te genereren, moeten we mensen van buiten laten meedenken en de onderzoeksresultaten uitdragen naar het brede publiek.’
Bron: Zorgvisie.nl